ĐUỐI NƯỚC

I. ĐẠI CƯƠNG

Đuối nước là tai nạn thường gặp ở trẻ em, đặc biệt trẻ trai và trẻ dưới 4 tuổi.

Nước vào đường thở làm co thắt thanh môn vì thế khoảng 10% trẻ ngạt nước không có hít nước vào phổi. Sau đó nước vào phổi làm thay đổi surfactant gây xẹp phổi, phù phổi, suy hô hấp, thiếu oxy não, dẫn đến phù não và tăng áp lực nội sọ, rối loạn nhịp tim, ngừng tim tử vong.

II. NGUYÊN NHÂN

 Ở trẻ em đa phần nguyên nhân là do tai nạn sinh hoạt trẻ ngã xuống nước và không biết bơi.

III. CHẨN ĐOÁN

3.1. Lâm sàng

* Hỏi bệnh

– Hoàn cảnh phát hiện, loại nước gây ngạt

– Thời gian chìm trong nước

– Tình trạng trẻ lúc đưa ra khỏi mặt nước

– Sơ cứu ban đầu

* Khám bệnh

– Đường thở thông hay không, nhịp thở, mức độ khó thở, mạch, huyết áp, nhiệt độ

– Phổi: ran phổi, phù phổi, ngừng thở

– Tim mạch: sốc, rối loạn nhịp tim, ngừng tim

– Tri giác

– Thần kinh: dấu hiệu phù não, lưu ý chấn thương đầu và cột sống cổ

– Hạ thân nhiệt

3.2. Cận lâm sàng

– Công thức máu

– Điện giải đồ

– X-Q phổi: phù phổi, viêm phổi

– Điện tim: rối loạn nhịp, rung thất

– Khí máu: nếu hôn mê, suy hô hấp

– GOT, GPT, Ure, Creatinine

– Đông máu khi nghi ngờ tổn thương đa cơ quan

IV. ĐIỀU TRỊ

4.1. Nguyên tắc điều trị

– Hồi sức tim phổi cơ bản

– Hỗ trợ hô hấp

– Điều trị triệu chứng và biến chứng

– Phòng ngừa và điều trị bội nhiễm

4.2. Điều trị cụ thể

a, Sơ cứu ban đầu

– Nhanh chóng vớt bệnh nhân khỏi mặt nước.

– Ngay khi vớt khỏi mặt nước lập tức thực hiện hồi sức cơ bản: thổi ngạt, ấn tim ngoài lồng ngực. Không tốn thời gian sóc nước. Động tác hồi sức cơ bản phải được tiếp tục tiến hành trên đường vận chuyển.

– Cố định cột sống cổ nếu nghi ngờ tổn thương cột sống cổ.

– Tất cả các trường hợp ngạt nước cần được đưa tới cơ sở y tế.

b, Điều trị tại bệnh viện

* Bệnh nhân tỉnh, hồng hào, không khó thở, phổi không ran, SpO2 > 95%

– Nằm nghiêng tránh hít sặc do nôn

– Kháng sinh chỉ cho khi nghi ngờ nguồn nước bị nhiễm bẩn hoặc có dấu hiệu viêm phổi

– Theo dõi tại bệnh viện ít nhất 24h vì nguy cơ xuất hiện phù phổi

* Bệnh nhân tỉnh, kèm thở nhanh, co lõm ngực, phổi có ran, SpO2 92 – 95%

– Nhập viện cấp cứu

– Cung cấp oxy duy trì SaO2 > 95%

– Thở CPAP qua mũi nếu thất bại với oxy

– Kháng sinh

– Đặt sonde dạ dày

– Ủ ấm

– Theo dõi sát nhịp thở, tình trạng suy hô hấp

* Bệnh nhân hôn mê

– Nhập cấp cứu

– Thông đường thở

+ Hỗ trợ tuần hoàn:

– Cấp cứu ngừng tuần hoàn

– Trợ tim

+ Hỗ trợ hô hấp:

– Thở oxy suy trì SaO2 92 – 96%

– Thở CPAP nếu thất bại oxy

– Đặt nội khí quản giúp thở khi ngừng thở, thất bại CPAP

– Bóp bóng hoặc thở máy

+ Điều trị phù phổi nếu có

– Nằm đầu cao

– Thở NCPAP

– Dobutamin

– Lợi tiểu

+ Điều trị sốc

– Sốc phần lớn hồi phục sau khi hồi sức hô hấp.

– Đặt nội khí quản thở máy tất cả trường hợp sốc.

– Sốc nếu không hồi phục sau hồi sức hô hấp phần lớn là sốc giảm thể tích.

– Đặt sonde dạ dày mục đích: lấy bớt dịch dạ dày tránh hít sặc, chướng bụng và giảm nguy cơ nhiễm khuẩn tiêu hóa do nước bẩn.

– Điều trị phù não nếu có

– Điều chỉnh natri máu, đường huyết

– Điều trị co giật, toan máu khi toan nặng Ph < 7.1

– Ủ ấm

– Kháng sinh

– Lọc máu khi suy thận cấp thất bại điều trị nội khoa

4.3. Theo dõi

 Tri giác, nhiệt độ, mạch, huyết áp, nhịp thở, SaO₂, CVP, mỗi giờ đến khi ổn định và sau đó mỗi 2h trong ít nhất 24h.

V. TIÊN LƯỢNG VÀ BIẾN CHỨNG

+ Tiên lượng:

Hơn phân nửa trẻ ngạt nước được cứu sống chỉ với hồi sức cơ bản tại nơi xảy ra tai nạn. Tại bệnh viện khoảng 70% trẻ được hồi sức phục hồi hoàn toàn và 25% sống có dị chứng.

+ Biến chứng:

– Ngạt thở, thiếu oxy và tổn thương do thiếu tưới máu

– Quá tải dịch

– Tổn thương phổi

– Hạ thân nhiệt

VI. PHÒNG BỆNH

– Giám sát kỹ trẻ khi tắm hồ bơi, tắm biển

– Rào chắn ao hồ, đậy bể chứa nước sinh hoạt

– Không cho trẻ động kinh bơi

– Tập bơi cho trẻ

– Hướng dẫn các động tác sơ cứu ngừng thở ngừng tim cho cộng đồng

VII. TÀI LIỆU THAM KHẢO

1, Phác đồ điều trị nhi khoa, NXB y học 2020, trang 123

2, Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị một số bệnh hay gặp ở trẻ em

3, Sách giáo khoa nhi khoa, NXB y học năm 2016, trang 410 – 415.

Chịu trách nhiệm chuyên môn: BSCKI. Đỗ Trọng Tuấn – Phó trưởng Khoa

Người duyệt: PGĐ Nguyễn Văn Hướng.