HỘI CHỨNG CUSHING

1.Đại cương:

Hội chứng Cushing là tình trạng gây ra do tăng cortisol trong máu kéo dài hoặc tiếp xúc với các chất glucocorticoid có tác dụng tương tự cortisol trong thời gian dài.

2.Nguyên nhân:

– Hội chứng Cushing ngoại sinh hay còn gọi hội chứng Cushing do thuốc: do sử dụng các thuốc glucocorticoid kéo dài, dùng trong điều trị các bệnh tự miễn, viêm khớp dạng thấp, lupus, hen suyễn, COPD. Một vài trường hợp lạm dụng các thuốc giảm đau chứa glucocorticoid kéo dài ( Medrol, Prednisone, Dexamethasone…) trong các bệnh lý xương khớp, các thuốc gia truyền không rõ nguồn gốc…

– Hội chứng Cushing nội sinh phụ thuộc ACTH gồm:

+ U tuyến yên tiết ACTH (còn gọi là Bệnh Cushing)

+ U tiết ACTH lạc chỗ: u có nguồn gốc từ lồng ngực như ung thư biểu mô phổi tế bào nhỏ và carcinoid phế quản, ngoài ra có thể gặp u tuyến ức, u ruột, u tụy, u buồng trứng, ung thư tuyến giáp dạng tủy…

– Hội chứng Cushing nội sinh không phụ thuộc ACTH gồm:

+ U lành vỏ thượng thận

+ U ác vỏ thượng thận

3.Triệu chứng

Các triệu chứng của hội chứng Cushing đa dạng, có thể khác nhau tùy vào mức độ dư thừa cortisol, triệu chứng tiến triển chậm có thể trong nhiều năm. Những triệu chứng thường gặp gồm:

– Béo phì: bắt đầu bằng việc tăng cân nhanh. Béo phì chủ yếu mập phần thân, tụ mỡ ở các vị trí đặc trưng như ở mặt tạo hình ảnh mặt tròn như mặt trăng, da mặt ửng đỏ, ở vùng trên đòn làm hố thượng đòn đầy, ở sau gáy tạo hình ảnh bướu mỡ sau gáy, ở vùng bụng, ngực, ít ảnh hưởng đến tay chân.

– Teo cơ và yếu cơ: cơ chân tay teo gầy, hoạt động mau mệt mỏi, yếu cơ có thể nặng thêm do giảm Kali máu.

– Teo da và mô dưới da: da có vết rạn màu đỏ tím, thường ở vùng bụng dưới, có thể gặp ở đùi và thân người, da mỏng dễ bị bầm, chậm lành sẹo sau tổn thương và dễ bị nấm ngoài da.

– Rậm lông, mọc râu, mụn trứng cá ở nữ.

– Rối loạn sinh dục: thiểu kinh hoặc vô kinh ở nữ, có thể gây vô sinh. Suy sinh dục ở cả nam và nữ, gây giảm ham muốn tình dục, rối loạn cương dương.

– Tăng huyết áp

– Rối loạn đường huyết (đái tháo đường)

– Loãng xương: nhẹ gây đau lưng, đau nhức xương, nặng gây xẹp đốt sống, gãy xương bệnh lý ở bàn chân, xương sườn hoặc xương cột sống. Hoại tử chỏm xương đùi vô trùng thường xảy ra trong hội chứng Cushing do thuốc.

– Rối loạn tâm thần: thay đổi cảm xúc hay cảm xúc không ổn định, trạng thái kích thích hay trầm cảm, rối loạn tâm thần.

– Các triệu chứng khác: sạm da toàn thân trong các trường hợp có tăng ACTH máu lạc chỗ do u, sỏi thận do tăng thải canxi qua nước tiểu.

– Chậm phát triển ở trẻ em: do nồng độ cortisol cao ức chế tác dụng hormone tăng trưởng, tăng cân và chậm phát triển chiều cao ở trẻ em cần được tầm soát hội chứng Cushing.

– Uống nhiều nước, tiểu nhiều: có thể do tăng đường huyết, cortisol cũng có tác dụng ức chế bài tiết hormone chống bài niệu ADH và tăng thải nước tự do qua thận.

4.Chẩn đoán:

– Chẩn đoán xác định: Xét ngiệm Cortison máu, nước tiểu; nghiệm pháp ức chế Dexamethasone 1mg qua đêm, liều thấp

– Chẩn đoán nguyên nhân: Xét ngiệm ACTH máu; Nghiệm pháp ức chế Dexamethasone liều cao

5.Những đối tượng có nguy cơ cao, cần tầm soát hội chứng Cushing gồm:

– Người thừa cân hoặc béo phì.

– Người bệnh tiểu đường type 2 hoặc huyết áp cao khó kiểm soát.

– Trẻ em tăng cân và chậm phát triển chiều cao.

Hiện tại Trung tâm Y tế Tứ Kỳ đã thực hiện xét nghiệm Cortisol máu, những trường hợp nghi ngờ, người bệnh sẽ được khám, sàng lọc và chẩn đoán Hội chứng Cushing sớm, từ đó bệnh nhân sẽ được tư vấn hướng điều trị phù hợp